In deze rubriek gaan jong en oud 'coronaproof' met elkaar in gesprek. Wat beleven jongeren en ouderen in deze tijd? Wat houdt hen bezig? Wat beangstigt hen? En wat geeft hen zin? Een eerlijke briefwisseling tussen Oemar (27) en Herman (72) over het hoofd én hart.
NB: de briefwisseling wordt geplaatst in chronologische volgorde. Scroll naar beneden om de nieuwste brief te lezen.
Beste Herman,
“Bezinnen kan het hele jaar door”, vertelde je mij laatst. Voor die les wil ik je bedanken. Om dit tot uiting te brengen zou ik graag in deze digitale brief een aantal reflecties met je willen delen. Je hebt gelijk, in de afgelopen weken zijn er al vele reflecties verschenen, maar ik ben benieuwd hoe je hier tegenaan kijkt. Kunnen we elkaar al vragend en discussiërend verder scherpen?
Ik mis vooral 'tussenruimten'
Momenteel mis ik vooral ‘tussenruimten’; momenten dat je onderweg bent en ongedwongen kunt wegdromen, kan reflecteren en tot creatieve ideeën komt. Of het enthousiasme na een inspiratievolle ontmoeting. Ik merk dat het actief zoeken naar zulke momenten lastiger is dan gedacht. De grens tussen werk en privé werd diffuus en hiermee vielen die tussenruimten weg. Herken je dat? Dat je bepaalde patronen moet leren loslaten en creativiteit op andere manieren moet zoeken?
Recentelijk stuurde een student een mail waarin zij vertelde dat ze ondanks de digitale afstand zich prettig voelde tijdens een reeks online werkgroepen. Zo’n bevestiging deed mij goed. Als promovendus is de combinatie van onderzoek en onderwijs soms pittig, zeker nu. Hoe gaan de studenten om met de gekozen leervormen? Voelen zij zich op hun gemak? Wanneer doe ik het goed? Ik heb geprobeerd om actuele voorbeelden te gebruiken en een ‘green zone’ in te richten. Je weet wel Herman, zo’n tussenruimte dat studenten eventjes na de officiële tijd nog wat vragen kunnen stellen en de actualiteit kunnen beschouwen. Welke bevestiging deed jou recentelijk goed?
Een hoop die ik graag met je deel is dat het goede gesprek tussen buurtgenoten, collega’s, vrienden en familie zal gaan over verwachtingen. Niet zozeer het ‘managen’ van verwachtingen, maar gewoon: verwachtingen. Wat is goed en wanneer is goed genoeg? Met sporadisch fysiek en digitaal contact kan het zoeken naar bevestiging verstrikt raken. Wat vind jij: is het tijd voor het herrijken van vastgeroeste en heersende verwachtingen in de maatschappij? Zo ja, welke?
Die tussenruimten, daar moeten we wat mee. Wat zijn jouw tussenruimten eigenlijk?
Een zorg die ik graag met je deel zijn de landelijke verkiezingen in Suriname volgende week. Hoewel een virusuitbraak gelukkig is uitgebleven, gaat het economisch (echt) niet voorspoedig.
Ik hoop van harte dat jong en oud(er) samen dromen kunnen delen over betere tijden. Gek he? Ik voel mij thuis in Rotterdam, maar krijg dat gevoel ook in Suriname. Precies, een soort tussenruimte, maar dan net wat meer. Het gevoel van thuis. Wat is voor jou ‘thuis’? Gorinchem?
Als kunstliefhebber rest mij nog een belangrijke slotvraag. Welk muziekalbum, film of verhaal heeft jou recentelijk geïnspireerd? Momenteel lees ik ‘Het beloofde land’ van Adriaan van Dis, maar moet ik mij ertoe zetten om verder te lezen. Ja, het zoeken naar tussenruimten inderdaad.
Hardop nadenkend zou ik deze brief samen kunnen vatten in de vraag: hoe ‘dans’ jij in de huidige situatie, Herman?
Ik wens je een inspiratievol Hemelvaartsweekend toe en kijk uit naar je kritische analyse op mijn reflecties.
Hartelijke groet,
Oemar
Beste Oemar,
Voordat ik aan een antwoord begin is het misschien goed voor de lezers van deze brieven om te weten, dat we van tevoren hebben afgesproken om elkaar te tutoyeren om, zoals je meldde, de onderlinge afstand niet te vergroten.
Onderlinge afstand is wel een punt voor mij. Ik merk dat ik er regelmatig moeite mee heb om de anderhalve meter te bewaren, zeker bij mensen die ik behoorlijk goed ken of waarmee ik het goed kan vinden. Ik heb dan snel de neiging om toch dichterbij te komen. Geen handen schudden of een knuffel geven ervaar ik als onnatuurlijk, maar ik houd me zo veel mogelijk wel aan die regel. Dus als je het hebt over patronen loslaten, dan is dat voor mij een heel herkenbaar patroon. Tegelijk merk ik, dat het op een bepaalde manier ook gemakkelijk is. Je hoeft er echt niet over na te denken of je iemand een hand of een knuffel of een zoen geeft: je doet het gewoon allemaal niet en dat is een onverwachte vorm van nivellering. Ik heb ook wel gemerkt, dat dat niet betekent, dat het contact met anderen minder of minder intens wordt.
Toen ik las hoeveel je moet doen, kreeg ik met je te doen
Je maakt een opmerking over de grens tussen privé en werk. Ik snap dat wel. Toen ik nog betaald werk deed, vond ik het niet prettig om thuis te werken. Voor mij betekende thuis ook een scheiding tussen werk en privé. Ik heb jarenlang een praktijk voor haptotherapie gehad naast mijn betaalde loondienstbaan.
Toen ik las hoeveel je online moet doen op het ogenblik, kreeg ik met je te doen. Fijn dat een studente het prettig vindt en een goed idee om een ‘green zone’ in te voegen. Dat geeft de mogelijkheid om nog even een privé-uitwisseling te hebben en je schept tussenruimte. Fijn dat dat in ieder geval voor jou goed werkt. Maar eerlijk gezegd vind ik het ook een vorm van behelpen, het kan nooit het directe contact vervangen.
Vandaag is het Hemelvaartsdag. Ik heb een Christelijke opvoeding gehad en ben nog steeds in het dorp Arkel (dat naast Gorinchem ligt) kerkelijk actief. Vanmorgen was er een inloopuur, want we houden in deze Coronatijd geen kerkdiensten. Er waren niet veel mensen, maar met elkaar hebben we een goed uur gehad en dat is voor mij een bevestiging, dat het goed is om de kerkdeuren open te zetten voor wie wil binnenkomen. Er zijn ook iedere zondag livestreamdiensten uit Haarlem-Noord. Het is mooi, dat dit virus zulke creatieve momenten oplevert.
Persoonlijk heb ik over tussenruimten niet te klagen, maar dat is het voordeel van gepensioneerd zijn. Er zijn nu veel tussenruimten. In eerste instantie zoveel, dat ik bijna niets meer deed en er ook geen zin in had. Dat verandert nu wel weer en af en toe komt er dus wel wat uit mijn handen, maar er is genoeg tijd voor ons om dagelijks te wandelen of een goed uur te fietsen. Onze conditie is dan ook prima en dat is mooi meegenomen.
Je brief nodigt uit tot antwoorden
Je noemt Suriname en dat maakt mij nieuwsgierig. Wil je iets meer vertellen over je achtergrond? Je voelt je thuis in Suriname, gelukkig ook in Rotterdam. Ik ben van geboorte Rotterdammer, na negen jaar verhuisd naar Utrecht en daar ben ik gebleven tot ik trouwde en naar Gorinchem verhuisde, waar ik nog steeds woon. Maar ik voel mij nog steeds thuis in Rotterdam en Utrecht, veel meer dan bijvoorbeeld in Amsterdam of Den Haag. Wonderlijk is dat toch. Hoe is dat bij jou? Oemar, ik merk, dat je brief echt uitnodigt tot antwoorden. Ik moest er wel eerst even goed over nadenken, maar al schrijvend komt er steeds meer boven. Ik ben dus benieuwd naar je afkomst. Zeggen ze in Suriname niet: wie zijn je vader en je moeder?
Ook je slotalinea maakt mij nieuwsgierig. Wij zijn liefhebber van klassieke muziek. We zouden in maart naar Magdeburg in Duitsland gaan in verband met de Telemannfesttage. Een festival dat één keer in de twee jaar wordt gehouden (Telemann is daar geboren). In juni gaan we al een aantal jaar naar Halle en Leipzig, omdat daar, elkaar enigszins overlappend) een Händelfestival en het jaarlijkse Bachfest worden georganiseerd. Fantastische muziekreizen dus, maar dit jaar helaas niet. We hadden alles al geboekt, maar het feest gaat niet door.
Sinds kort hebben we Netflix. Een prachtige serie is ‘Weissensee’ over een gezin in het voormalige Oost-Duitsland. Echt een aanrader! Een veel kortere serie is ‘Unorthodox’. Ik ben een langzame lezer, maar al een aantal jaar lid van een leesclub. Daardoor lees ik ook boeken, die anders mogelijk niet in handen zou krijgen. De titels van twee recent gelezen boeken wil ik je meegeven: ‘Een jongensleven’ van Stephen Fry en ‘Het gewicht van de woorden’ van Pascal Mercier. Ik ken de titel ven het boek van Adriaan van Dis, maar ik heb het niet gelezen. Ik lees nu een bundel interviews onder de titel ‘Wat is dan het goede’ van Stevo Akkerman.
Vraag voor jou Oemar: Wat voor invloed heeft het virus op jouw leven als student/promovendus? (En waar ga jij op promoveren?) Maar ook op sociaal en maatschappelijk gebied? En hoe zit het ook weer met jouw relatie met GENERO?
Je merkt, dat er steeds meer bovenkomt. Maar voor dit moment lijkt het me voldoende. Ben ik eigenlijk wel kritisch genoeg geweest of had je meer verwacht? Dat hoor ik dan graag.
Hartelijke groet,
Herman
Beste Herman,
Rotterdammer. Europeaan. Liefhebber van klassieke muziek. Netflix verkenner. Leuk om elkaar zo beter te leren kennen.
Onze briefwisseling creëert een tussenruimte en al schrijvend komen we tot inzichten om te delen. De kracht van taal is eigenlijk niet te onderschatten, zoals je boekentip ‘Het gewicht van de woorden’ van Pascal Mercier illustreert. Mooi hoe je in je reactie schrijft over creatieve momenten van interactie, hoewel dat nooit het directe contact kan vervangen. Herkenbaar; voor een groep enthousiaste studenten lesgeven op locatie is veel leuker dan digitaal.
In deze brief ben ik benieuwd naar je visie. Misschien een vervuild begrip anno 2020 en een beetje aan inflatie onderhevig. Zou je jezelf omschrijven als visionair? Zo ja, voor wat? Ik kom hier straks op terug.
Je advies om ‘Unorthodox’ te bekijken heb ik opgevolgd. Grappig, studenten benoemden de serie eveneens in de afgelopen weken als een ‘must see’. Samen met m’n vader bekijk ik het met interesse. Over thuis gesproken; wat dapper hoe Esther Shapiro haar omgeving in New York verlaat om in Berlijn een nieuw leven op te bouwen. Beide steden vind ik overigens fijn om in te wandelen en te ontdekken. Rotterdam, New York en Berlijn; wat zouden die steden met elkaar gemeenschappelijk hebben? De rauwheid, de pijn of toch de architectuur?
"De reis ergens naartoe is belangrijker dan de eindbestemming"
Gastvrijheid. Dat begrip heeft het zwaar te verduren in deze crisis. Mooi dat je vanuit je positie in Arkel de kerkdeuren openstelt voor de gemeenschap. Een fysieke tussenruimte voor reflectie, stilte en het uitwisselen van blikken van waardering. Na het lezen van je brief moest ik denken aan de uitspraak dat de reis ergens naar toe belangrijker is dan de eindbestemming. Waarom weet ik niet precies; maar misschien had het wel te maken dat ‘onderweg’ nu een andere betekenis heeft gekregen. Zouden daarom muziekreizen naar Magdeburg en Halle en Leipzig zo leuk zijn?
Terug naar de praktijk. Letterlijk jouw haptotherapie praktijk. Hoe was de omgang met cliënten? Ik kan mij voorstellen dat je veel persoonlijke verhalen hebt gehoord met existentiële vragen. Kon je dat gemakkelijk een plekje geven als je ‘onderweg’ naar huis ging of de deur van de praktijk-aan-huis dicht deed?
"Mag ik een irritatie met je delen?"
Leuk dat je naar mijn achtergrond vraagt. Een dubbelbloed: ouders met een verschillende afkomst. Mijn moeder is geboren in Nickerie, Suriname en mijn vader in Rijswijk. Zelf ben ik geboren in Helmond, maar gingen we als gezin rap naar Rotterdam. Dat voelt als thuis. Mochten jullie nog verlegen zijn voor een (stedelijke) fietsroute, dan is de wijk Oud-Charlois aan te raden, dichtbij de Rotterdamse haven. Rotterdam-Zuid heeft prachtige plekjes. Als ik een irritatie met je mag delen dan is het wel het stigma wat er heerst over Zuid. Ja, het is een gebied ‘in ontwikkeling’, maar zijn we dat niet allemaal? Het gewicht van de woorden.
De ‘dans’ met het virus als promovendus is verschillend. Enerzijds als onderzoeksobject (welke uitdagingen voor besturing in zorg zijn op te merken? Hoe krijgen – soms spontane – samenwerkingen gestalte?), en anderzijds natuurlijk persoonlijk (hoe vriendschappen te onderhouden? Hoe de omgang met m’n ouders en neefjes vorm te geven?). Bovendien is er onzekerheid wanneer projecten en bijeenkomsten weer een vervolg krijgen. Als promovendi delen we zorgen en die tussenruimte (hierna zal ik ophouden, beloofd) waardeer ik.
Voordat ik het vergeet: visie. Het veranderende samenspel tussen zorgorganisaties en professionals staat centraal in m’n proefschrift over ‘gedeeld besturen’. Hoe geven zij (samen) invulling aan de zorg de regio? Vandaar m’n slotvraag: hoe houden wij de zorg bestuurbaar? Heb je hier een visie op? Ja, een brede vraag, maar ik ben benieuwd.
Met Hanna zijn we inderdaad de invulling van Jong GENERO aan het verkennen. Binnenkort een volgende brainstormsessie. Zoals je eerder zei; niet om scheidslijnen tussen jong en oud te benadrukken, maar actief denkkracht te bundelen. Welk advies geef je ons mee?
Tot de volgende briefwisseling (nababbelen over de Surinaamse verkiezingen?) en een fijn week gewenst.
Hartelijke groet,
Oemar
Beste Oemar,
Laat ik beginnen met je een compliment te maken. Je lijkt met het grootste gemak zaken met elkaar te verbinden en onderwerpen aan te snijden en je schuwt daarbij niet om lastige vragen te stellen. Dat is echt niet iedereen gegeven en het feit dat je dat doet, waardeer ik echt.
"Het beantwoorden van je vragen is voor mij niet altijd makkelijk"
Dat gezegd hebbende realiseer ik mij ook, dat het beantwoorden van je vragen voor mij niet altijd gemakkelijk is. Ik ben niet echt heel associatief, dus valt het ook niet altijd mee voor mij om heldere antwoorden te geven. Soms helpt het om hierbij beelden te gebruiken.
Zoals je merkt, gebruikte ik nu even wat tussenruimte alvorens naar jou te reageren. Dat had deels een heel praktische en leuke reden: twee dagen in Zeeland met prachtig weer. De eerste dag gelogeerd bij vrienden uit Gorinchem, die daar in een vakantiehuis zitten voor twee weken en ons uitgenodigd hadden om langs te komen. Alles bijna helemaal volgens de huidige regels: zelfs twee badkamers en toiletten. Maar met wandelen en fietsen echt niet altijd anderhalve meter onderling; wel ten opzichte van andere mensen. En de tweede dag bezochten we onze jongste dochter met man en twee kinderen van 5 en 8 jaar. We hadden ze vanaf januari niet meer gezien. En onze dochter had Corona, dus we hebben expres een tijd gewacht. Maar het was nu dan ook extra fijn!
De andere reden om even te wachten met reageren zat in de verkiezingen in Suriname. Er moet nu nog herteld worden, maar de partij van Bouterse lijdt zondermeer een gevoelige nederlaag. Het zal spannend worden in de komende maanden. Ik ben benieuwd hoe jij een en ander ervaart met jouw half-Surinaamse achtergrond. Je gaf aan je betrokken te voelen met Suriname, hoewel je er niet bent geboren. Ben je er wel regelmatig geweest? Hoe kijk jij dan naar wat daar nu gebeurt?
Om het niet te lang te maken maak ik de overstap naar visie, waar je naar vraagt. Ik denk dat de meeste, ook oudere, mensen weinig visie hebben. Wel ideeën wellicht, maar visie is naar mijn gevoel een samenhangende kijk op een onderwerp. Ik voel mezelf geen visionair, maar heb door mijn ervaringen in de gezondheidszorg wel wat ideeën. Vermoedelijk heb jij die intussen ook wel, gezien het onderwerp van je promotie-onderzoek. Ik ben er wel nieuwsgierig naar.
Naar mijn idee is de salarisstructuur in de zorg niet goed. Hoewel praktisch onmogelijk, zou de piramide omgekeerd moeten zijn. Het draait allemaal om goede zorg aan mensen in een kwetsbare positie. En diegenen, die die zorg dagelijks leveren, verdienen een topsalaris, maar ze krijgen dat helaas niet. Ik vind het net te gemakkelijk, zoals er over ‘onze helden in de zorg’ wordt gesproken. Ze waren dat al voordat de Corona-crisis uitbrak en ze zullen het zijn, als we kunnen terugkijken op deze aparte tijd. En bij die helden horen voor mij ook de vele schoonmakers, die vaak helemaal niet worden gezien.
"Niet mijn visie, maar mijn hartenkreet"
Wat mij betreft, en ik heb het je meen ik al een keertje zo gezegd als speelse gedachte, zouden alle managers in de zorg (behalve de werknemers die de financiën regelen) één dag in de week op de werkvloer moeten zijn om mee te werken met de verzorgenden en verpleegkundigen en schoonmaakdiensten. Jaren terug zag ik een keer een programma op tv, waarbij de directeur van het Hilton-hotel in Amsterdam een dagje meeliep met één van de kamermeisjes. Het was een openbaring voor de betreffende man! En zo zal het ook zijn voor al die managers in de zorg. Veelal houden ze elkaar bezig, maar voegen ze niets structureels toe aan de kwaliteit van de zorg. Ik weet dat het klinkt als vloeken in de kerk, maar kijk naar Buurtzorg Nederland: daar wordt mijn gelijk bewezen!
Praktisch niet uitvoerbaar? Zoals in heel Nederland op dinsdag in alle gemeenten burgemeesters en wethouders vergaderen, zo zou ook in heel Zorg-Nederland het management op de werkvloer te vinden moeten zijn. En ze zijn gewoon voor niemand bereikbaar.
Je merkt, dat het mij ernst is. Het begon als een speelse gedachte, maar hoe langer ik er over nadenk, hoe serieuzer ik het eigenlijk vind. Maar uiteraard ben ik wel benieuwd, hoe jij, terwijl je lesgeeft en aan je proefschrift werkt, hier tegenaan kijkt. Vandaag stond in dagblad Trouw een groot artikel over de psychiatrische zorg, waarbij één van de respondenten verzuchtte: ‘Als iedereen nu eens gewoon zijn werk goed deed!’ Een veelzeggende opmerking.
Oemar, ik noem bovenstaande geen visie, maar een hartenkreet.
Ik heb wel e.e.a. overgeslagen uit jouw brief, maar ik moest dit eerst even kwijt. Genoeg stof voor je?
Ik hoor graag van je.
Hartelijke groet,
Herman
Beste Herman,
Fijn om te horen dat je een prettige tussenruimte hebt mogen ervaren in het mooie Zeeland. Als je elkaar vanaf januari niet hebt kunnen zien, dan is er geen mooier decor denkbaar om te wandelen en bij te praten.
Grappig, afgelopen week zat ik vooral te schrijven over Zeeland. Na een periode van het geven van digitaal onderwijs richt ik mij momenteel op het verwerken van feedback. Als promovendus is het fijn om voldoende gevoed te worden met suggesties en gedachtespinsels. Daarom was ik blij dat een digitale conferentie doorgang kon vinden waarin dit work in progress gepresenteerd kon worden. Het paper gaat over ‘regionalisering’ in de ouderenzorg, inzoomend hoe lokale netwerken worden gebouwd tussen verpleeghuizen om o.a. het tekort aan artsen op te vangen. Ik vertel je er binnenkort graag meer over.
De afgelopen weken is er veel gebeurd, zowel in Nederland als daarbuiten. Hoewel de verkiezingen in Suriname gelukkig doorgang vonden, is een zorgelijke ontwikkeling de sterke toename van het aantal coronabesmettingen (momenteel 187, dat is in verhouding veel). Het land is momenteel in een algehele lockdown. Mooi om te lezen dat het particuliere initiatief SU4SU helpt en er vanuit Nederland ondersteuning wordt aangeboden.
Ik hoop van je te leren in hoe je het racismedebat ervaart
Dichter bij huis wordt het racismedebat intensief gevoerd. Volg je het actief op de voet? Of ben je bewust wat selectief in het consumeren van wat er in de media over wordt geschreven? Ik kan mij voorstellen dat dit de gemoederen flink bezighoudt. Net als onze eerdere brieven over de positie van ouderen tijdens de coronacrisis en de (her)inrichting van de zorgsector, denk ik dat het goed is als we hier in openheid woorden aan wijden. Durven we tussen verschillende generaties hier het gesprek over aan te gaan? Mens- en wereldbeelden verschillen ongetwijfeld, maar ik hoop van je te leren in hoe je het racismedebat ervaart.
Des te meer besef ik mij dat het delen van inzichten door deze brieven een krachtig middel is. Elkaars leefwerelden beter proberen te begrijpen. Zoeken naar oplossingsrichtingen. Verhalen delen. Twijfels uitspreken.
Zoals we eerder concludeerden is die tussenruimte prettig, maar ook cruciaal om thema’s als racisme en discriminatie constructief te bespreken. Die wens tot gezamenlijkheid wens ik ieder individu toe.
Dank voor het delen van je hartekreet. De (her)inrichting van de zorg heeft betrekking op ons allemaal en je genoemde punten zetten mij aan het denken. De verbinding tussen het management en ‘de rest’ is een terechte. Dergelijke thema’s komen eveneens aan bod in de serie ‘Besturen in een bijzondere tijd’ van het Erasmus Centrum voor Zorgbestuur (https://www.erasmuscentrumzorgbestuur.nl/reflectie-actie/). Korte filmpjes waarin al reflecterend ervaringen worden gedeeld. Zo vertelden een aantal bestuurders dat zij door de coronacrisis bepaalde reacties en patronen van medewerkers beter zijn gaan begrijpen.
Wat betekent het begrip regie voor jou?
Een thema wat hieraan raakt is de rol van de overheid in de zorgsector. Vanochtend benoemde minister De Jonge in een interview in het Algemeen Dagblad dat ‘de regie terug moet naar de overheid’. Meer samenwerking (door te regionaliseren) en minder concurrentie. Twee vragen zou ik je hierover willen stellen: (i) is er meer samenwerking tussen ziekenhuizen, verpleeghuizen en huisartspraktijken nodig, en zo ja, waarom? (ii) Wat betekent het brede begrip van ‘regie’ voor jou? Menig beleidsrapport, actieprogramma en visiedocument spreekt over ‘meer eigen regie’, maar ik ben benieuwd wat dit begrip voor je betekent.
Teruglezend merk ik dat ik vooral veel wilde vertellen. Gelukkig geeft een briefwisseling ook ruimte om af en toe te laveren tussen het stellen van vragen of wat meer te delen. Ik geef op mijn beurt graag de ruimte aan je om te reageren.
Hartelijke groet,
Oemar
Beste Oemar,
Al een paar dagen probeer ik een goed moment te kiezen om te reageren op je derde brief. Het is niet dat ik het voortdurend zo druk heb en dus geen tijd om je te antwoorden, het heeft meer te maken met het feit, dat ik wat tijd nodig heb om mijn gedachten te ordenen en deze zo goed mogelijk te verwoorden.
Overigens kun je wel merken, dat het ergste qua corona voor dit moment voorbij lijkt te zijn. En dus komen er steeds meer mogelijkheden om mensen daadwerkelijk te zien en spreken. In de afgelopen dagen had ik twee keer een vergadering van de Raad van Ouderen, één keer met de halve raad en één keer met de halve raad en mensen van het ministerie van VWS. Beide keren via Webex, een soort ZOOM denk ik. Ik heb daarbij vaak een slechte wifi verbinding, die per vergadering toch gauw twee tot drie keer even uitvalt. Wat zal ik blij zijn als we weer echt bij elkaar kunnen komen. Ik heb er de reistijd wel voor over.
De Raad van ouderen heeft o.a. een advies over wonen en zorg uitgebracht. Ik heb dat wel doorgestuurd naar de leden van het GENERO-forum. Mocht je interesse hebben, dan hoor ik het graag en stuur ik jou dat ook toe. N.a.v. dit advies werd ik gevraagd voor een kort radio-interview met een regionale organisatie. Ook dat kan ik je toesturen, als je geïnteresseerd bent. Maar voel je vooral niet verplicht.
Waar ik wel benieuwd naar ben is jouw paper over regionalisering in de ouderenzorg, o.a. om het artsentekort op te vangen. Gaat het dan om huisartsen of specialisten geriatrie? We hebben het er over.
Ja en dan de verkiezingen in Suriname. Ze zijn geweest en de uitslag wordt wel gerespecteerd door Desi Bouterse, ondanks zijn forse nederlaag. Het virus, dat in de buurlanden al flink actief was, lijkt nu ook in Suriname flink tekeer te gaan. Met een buurland als Brazilië kan het nauwelijks anders. Wel heel fijn dat ook hier particulier initiatief ter ondersteuning (SU4SU) werkt. Nog los van de gezondheidsschade zal er ook flinke economische schade zijn en dat is voor Suriname rampzalig. Het zal voor een nieuwe regering dan ook niet meevallen om hier wat van te maken.
Ik ben een beetje bang dat discriminatie bij de mens ingebakken zit
Ik vraag me af, of alle emotie rondom racisme ook te maken heeft met een reactie op de lock-down periode overal ter wereld. Ik wil zeker niets af doen aan de oprechte verontwaardiging van veel mensen, ik deel dat wel. Maar ik ga niet demonstreren, wat ik vroeger wel gedaan heb tegen de kernwapens . Wat ik echt hoop, is dat er een mentale verandering komt, waardoor racisme beter herkend zal worden en discriminatie op grond van afkomst en kleur echt tot het verleden gaat horen. Maar ik ben toch wel een beetje bang, dat racisme en discriminatie bij de mens ingebakken zit. Iedereen heeft zo zijn donkere kant en ik vrees, dat dit daar ook onder valt.
Heb jij persoonlijk veel slechte ervaringen met racisme?
Wat mij bij dit alles opvalt is dat discussie en debat hierover weinig tot niets oplevert. Ik heb één keer Op1 gevolgd en uitgedaan tijdens de uitzending. Naar mijn idee is de dialoog de enige gespreksvorm, die positieve gevolgen kan hebben. Ik ben er van overtuigd, dat leeftijd hierbij geen rol speelt. Wie werkelijk een dialoog wil, zal luisteren naar mensen van alle leeftijden. En wie niet wil, heeft, vrees ik, een te gesloten wereldbeeld en dat zal niet zomaar veranderen. Hoewel: zelfs Rutte draait een beetje bij als het gaat over Zwarte Piet. Wat ik mij oprecht afvraag: heb jij persoonlijk veel slechte ervaringen met racisme? Daar zou ik wel wat over willen horen, als je daar iets over zou willen loslaten.
Je brief volgend kom ik bij je opmerkingen over bestuurders uit. Ik heb de filmpjes nog niet bekeken, maar het verbaast mij niet, dat er bestuurders zijn, die hun medewerkers wat beter gaan begrijpen. Mijn hartenkreet uit mijn tweede brief gaat daar natuurlijk over: ken als bestuurder de werkvloer en je krijgt meer begrip voor je personeel. Als manager heb je een dienende functie, maar of iedere manager dat ook begrijpt? Empathie is een sleutelbegrip in dit kader.
Ik hoop van harte dat de marktwerking in de zorg zijn langste tijd heeft gehad. Als het aan minister De Jonge ligt, zou dat zomaar kunnen. Ik vermoed, dat die marktwerking meer geld heeft gekost dan opgeleverd, maar dat kan ik niet bewijzen. Je stelt in je vorige brief twee vragen hierover: 1) is meer samenwerking tussen ziekenhuizen, verpleeghuizen en huisartspraktijken nodig en 2) wat betekent het brede begrip ‘regie’ voor mij. En bij dat laatste verwijs je naar stukken waarin gesproken wordt over ‘meer eigen regie’.
Dit zijn brede vragen, waar van alles over te zeggen is. In het bestek van deze briefwisseling gaat dat niet lukken, dus hoop ik dat we hierover in gesprek kunnen. Maar samengevat wil ik wel aangeven, dat in een regio samenwerking vanzelfsprekend moet zijn in het belang van de patiënt. Te vaak is er, vaak onder het mom van te weinig tijd, te weinig communicatie tussen dienstverleners in de zorg. Waarbij ik er ook niet raar van zou opkijken, als ideeën over hiërarchie onbewust een rol spelen.
Eigen regie is mooi, als iemand daartoe in staat is. In acute situaties is dat vaak niet het geval en er is ook nog een flinke groep mensen, die het echt niet kunnen. Denk maar aan de 80 – 20 regel: 80% kan in veel situaties prima eigen regie voeren, maar ook niet altijd en overal. Mijns inziens valt er nog veel winst te boeken op dit terrein. Wie iemand werkelijk eigen regie wil laten voeren, zal bijvoorbeeld ook moeten accepteren, dat iemand zijn/haar eigen leven voltooid vindt met de daarbij behorende consequenties. Misschien een thema om op te kauwen?
Oemar, ik vind het wel een feest om op deze wijze van gedachten te wisselen met je. Wat mij betreft gaan we nog even door zo! Dus ik ben benieuwd naar je reacties.
Hartelijke groet,
Herman
Beste Herman,
‘Wie werkelijk een dialoog wil, zal luisteren naar mensen van alle leeftijden.’ Deze zin bleef mij bij na het lezen van je brief. Deze brief begin ik er graag mee.
Verschillende onderwerpen passeerden de revue: regionalisering in de ouderenzorg, toekomstbestendigheid van het huidige zorgstelsel, politiek-economische ontwikkelingen in Suriname, en bestuurlijke betrokkenheid in de zorg. Hoewel ik graag over deze onderwerpen verder met je van gedachten wissel, is het misschien goed om pas op de plaats te maken.
Een themabrief. Misschien wel de belangrijkste brief tot nu toe.
Naar aanleiding van je vraag voor een persoonlijke reflectie in het racismedebat voel ik mij uitgenodigd om dit thema in gezamenlijkheid wat meer uit te diepen. Oncomfortabel? Mwah. Belangrijk? Jazeker. Dat we dit zo bespreken geeft denk ik aan dat we onze tussenruimte – hier begonnen we mee, weet je nog? – productief maken. Want dat proef ik een beetje in je brief: als je aan het ‘dialogen’ bent met anderen dan gebeurt er iets. Met oprechte intenties kun je elkaars perspectief net wat beter begrijpen. Het proberen waard dus.
Waarom schrijf en spreek je zo goed Nederlands?
Gelukkig heb ik weinig vervelende en nare ervaringen meegemaakt. Veelvoorkomende vragen over m’n achtergrond (‘Waar kom je écht vandaan?’ ‘Waarom heb je een kleurtje?’ ‘Waarom schrijf en spreek je zo goed Nederlands?’) omarm ik liever als een mogelijkheid om te duiden dat ik mij volledig Nederlands en Surinaams voel, dan dat ik dat als kwetsend ervaar. Ik voel mij geen slachtoffer van het systeem. Integendeel, ik ben volledig onderdeel van deze maatschappij en ook dat geluid mag gehoord worden. Het is soms wel moeilijk. Als dubbelbloed zijn er immers meerdere plekken waar je je thuis voelt en is de zoektocht naar acceptatie een valstrik. Niet overal is ruimte te vinden voor acceptatie, worden ‘grappen’ gemaakt die onwetendheid pijnlijk blootleggen, of is er zichtbaar ongemak (‘Wat zal de kleurling hiervan vinden?’). Woorden doen ertoe, ook in spreken over ‘wit’ of ‘zwart’.
Het opgroeien in Crooswijk en Rotterdam-Noord zorgde ervoor dat je al snel in aanraking komt met verschillende culturen in een wijk. Dat vond ik – en vind ik nog steeds – heel verrijkend. Als ik zo terugdenk dan heeft dat niet alleen geresulteerd in mensenkennis, maar ook in mentaliteitsvorming door op te komen voor jezelf. De rijkheid aan achtergronden reflecteert zich helaas in beperkte mate op andere plekken, bijvoorbeeld in m’n werkomgeving op de Erasmus Universiteit of wetenschappelijke platforms en gesprekstafels. Dat is niet representatief. Met een aantal collega’s hebben we het er regelmatig over. Hoe komt dat? Welke praktijken en structuren zijn hier debet aan? De afstand tussen de straten en de torens in de stad lijkt dan opeens heel groot.
Op de middelbare school vertelde een leraar tegen m’n ouders op een ouderenavond dat ik “het best goed doe in het vak Natuurkunde voor een geadopteerd kind.” Ik ben niet geadopteerd en hij sprak met mijn biologische ouders. Het schooljaar was halverwege. Waar kwam die aanname vandaan? Was dat onwetendheid? Waarom waren er toen zo weinig kleurlingen op school en viel ik zo op? Je kan je de reactie van m’n Surinaamse moeder wel inbeelden, Herman. Toen nam ik het hem niet zo kwalijk, maar het heeft mij wel aan het denken gezet wat aannames voor effect kunnen hebben. Die zijn allesbehalve onschuldig.
Ik ben het met je eens dat het bewust creëren van tegenstellingen of groepen ons niet vooruit helpt. Laten we liever de rijkheid aan identiteiten omarmen, waarin verhalen meer met elkaar verweven raken. Niet zozeer tot één compleet en allesomvattend verhaal, maar wel een narratief wat veelzijdig is en oog heeft voor elkaars achtergronden, (pijnlijke) geschiedenis en wensen voor de toekomst. Ik vind het hoopgevend dat het werk van Anton de Kom (een Surinaamse antikoloniale schrijver, activist en verzetsheld) opgenomen is de Canon van Nederland. Hij publiceerde in 1934 zijn boek ‘Wij slaven van Suriname’ als een aanklacht tegen racisme, uitbuiting en koloniale overheersing. Samen met m’n vader las ik het boek in Suriname en leverde het (en nog steeds) inhoudelijke gesprekken op.
Ik ben benieuwd hoe jij dit debat ervaart. Welke ervaringen heb jij – in brede zin – met racisme, discriminatie of stereotyperingen?
‘Wie werkelijk een dialoog wil, zal luisteren naar mensen van alle leeftijden.’ Ik sluit deze brief er graag mee af. Aan de zijlijn worden immers geen wedstrijden gewonnen, en daarom is het goed dat we tussen generaties dit soort thema’s actief bespreekbaar maken.
Hartelijke groet,
Oemar
Beste Oemar,
In je eerste brief had je het over tussenruimte, die door de coronacrisis ontstond, en die onverwachte mogelijkheden bood, waaronder de start van deze coronaspondentie. Het blijft me wel intrigeren, omdat door de beperkingen juist ook ruimte is ontstaan. Voor mij is die tussenruimte nu nog weer groter geworden, omdat ik dankzij een ongelukkige val mijn heup heb gebroken. Daar zitten nu schroeven in, maar de revalidatie gaat wel een paar weken kosten en in die periode mag ik ook niet fietsen en autorijden, dus ik zit gedwongen thuis en heb dus nog meer tijd ‘gekregen’.
Dankzij deze val word ik ook geconfronteerd met mijn plek in de maatschappij en dat is bijzonder: diverse bossen bloemen werden mijn deel en ik ontving veel beterschapswensen; er blijken dus allerlei mensen aan mij te denken, die dat ook kenbaar maken, ook al zie of spreek ik een deel van hen maar weinig. En dat brengt mij bij een kernpunt in jouw vierde brief: we zijn niet alleen op deze planeet, maar worden mens door anderen om ons heen.
Jij ervaart het racismedebat als uitermate belangrijk en voor jezelf niet als oncomfortabel. Voor de lezer, die de vorige brieven niet heeft gelezen: jij hebt een kleurtje dankzij je Surinaamse moeder en ik kleur alleen bij in de zomer. Ik was dan ook benieuwd hoeveel last of gemak je tot nu toe in je leven hebt ervaren van dat gegeven. En ik ben je erkentelijk dat je mijn vraag daarover zo uitgebreid hebt beantwoord.
We zijn niet alleen op deze planeet, maar worden mens door anderen om ons heen.
Het werd wel duidelijk, dat je, meestal door onwetendheid, toch regelmatig bent geconfronteerd met vooroordelen van anderen. Ik vond het pijnlijk om te lezen, dat zelfs een leraar op jouw middelbare school hier ongelooflijk de mist mee inging door in een gesprek met jouw – biologische - ouders aan te nemen, dat je geadopteerd was. En bij die aanname hoorde dan ook een serietje ideeën en vooronderstellingen, die veelzeggend zijn en zeker niet onschuldig. Dat stelde jij al in je brief en ik geef je daarin groot gelijk.
Voor alle duidelijkheid wil ik een onderscheid maken tussen racisme en discriminatie. Deze woorden worden naar mijn idee nogal eens door elkaar gebruikt en dat is mijns inziens niet terecht. Racisme is een vorm van discriminatie, maar discriminatie hoeft geen racisme te zijn. Ter verduidelijking: een koe is een dier, maar een dier is geen koe. Discrimineren doet iedereen en dat is niet per se negatief: het is een vorm van onderscheiden, die je kan helpen om voor jou de juiste keuzes te maken. Racisme vind ik verwerpelijk. Heel lang geleden zal het geholpen hebben om de eigen soort in stand te houden en te beschermen, maar in de huidige tijd heeft het die functie zeker niet meer en is het een vorm om met ‘oogkleppen op’ te kijken naar en te oordelen over anderen.
Bij het voeren van een debat gaat het om het krijgen van je gelijk aan de hand van argumenten. Dat lijkt me in dit kader een zinloze exercitie. Het zal de mensheid niet verder brengen om hierover te debatteren. Ik ben er van overtuigd, dat de dialoog een veel betere vorm is om wederzijds respect te bevorderen. De ander erkennen als gelijkwaardig zal toch de basis moeten zijn voor een vruchtbare samenleving. De geschiedenis leert ons wel dat dit geen eenvoudige opgave is, maar dat neemt niet weg dat dit desondanks toch een principieel uitgangspunt moet zijn.
Jij kent ongetwijfeld de uitspraak uit de bijbel: ‘De zonden der vaderen zullen bezocht worden aan hun kinderen, tot in het derde en vierde geslacht’. Naar mijn overtuiging is dit een waar woord, en inmiddels is ook aangetoond, dat bepaald gedrag in iemands DNA kan worden opgenomen en doorgegeven aan de volgende generaties, waar het ook langzaamaan weer uit kan verdwijnen. Het bevestigt de juistheid van de Bijbelse uitspraak.
Waar ik in het kader van racisme mee worstel is de eis van excuses, die door sommigen wordt geroepen. In Nederland en in Suriname zijn we inmiddels meer dan vijf generaties verder dan het slavernijtijdperk. Het lijkt mij dan ook, dat zeker de huidige generatie van dertigers niet gebaat is bij excuses voor iets, waar zij onmogelijk mee verbonden zijn. Waarmee ik niet wil zeggen, dat ze geen last kunnen hebben van wat er uit het slavernijverleden is voortgekomen c.q. is overgebleven. En daar zal zeker wat mee gedaan moeten worden.
Ik ben er van overtuigd dat de dialoog een veel betere vorm is om wederzijds respect te bevorderen.
Het weghalen van standbeelden hoort daar naar mijn idee niet bij. De geschiedenis verstoppen zal niets opleveren. De geschiedenis juist naar voren halen, zoals nu gebeurt met de canon, waarin Anton de Kom een plek krijgt, lijkt mij heel goed. Het verleden onder ogen zien, hoe pijnlijk ook, kan helpen om een kijk op het heden te krijgen, waarin voor racisme geen plek is. En dat is dan een hele stap voorwaarts in het mensdom. Ik heb het boek van Anton de Kom “Wij slaven van Suriname” overigens – nog – niet gelezen.
Daarmee is negatieve discriminatie niet opgelost. Ik ben bang dat zowel jij als ik dat niet meer gaan meemaken in ons leven. Zelfreflectie kan hier een heel nuttige bijdrage aan leveren. Zelfreflectie is een potentie van iedereen, maar wordt wellicht toch te weinig benut.
Wat ik nu wel lees: “De biografie als medicijn” van Susanne Kruys. Een heel bijzonder boek dat ik je zeker kan aanbevelen, maar misschien ken je het al. Zij is biografisch coach en onderzoekt in dit boek de functie van de levensverhalen van een zestal mensen, die actief zijn in de zorg. Ik vind dat ze prachtig schrijft en ook heel overtuigend is in haar stelling, dat de biografie van mensen essentieel is in de zorg. Ik ervaar het als een verrijking om dit boek, gekregen dankzij mijn ongelukkige val, nu in handen te hebben.
Ik hoop, dat we onze briefwisseling zullen voortzetten. Aan jou het woord!
Hartelijke groet,
Herman
Beste Herman,
Wat vervelend om te horen dat je door een ongelukkig val je heup hebt gebroken. Heel veel sterkte toegewenst in je herstel en dat de revalidatie – ondanks de beperkingen – ook mooie momenten mag opleveren van steun, aandacht en klein gezelschap. Fijn om te horen hoe je bemoedigd wordt in je herstel door verschillende mensen!
We worden inderdaad mens door anderen om ons heen. Gisteren kocht ik het boek ‘Wij zijn ons’ van bestuurssocioloog Mark van Ostaijen, wat een vergelijkbaar vertrekpunt kiest. ‘Want juist door middel van de sociologische verbeelding wordt de alledaagse complexiteit verrassend inzichtelijk. Niet door die wereld te beschouwen als een optelsom van breinen, maar door individueel gedrag te begrijpen door de lens van het sociale.’ Aan de hand van het gedachtegoed van grote denkers analyseert hij verschillende maatschappelijke ontwikkelingen.
Terecht dat je wijst op hoe wij mensen voortdurend onderscheid maken. Ik vond het mooi dat je zegt dat het om een stukje erkenning gaat. Ik erken je. Dat betekent niet dat je het met de ander eens hoeft te zijn. In de afgelopen weken merkte ik in gesprekken over racisme en discriminatie dat je het niet per se eens met elkaar hoeft te zijn om elkaar – al is het op afstand – een blijk van waardering en erkenning te geven.
Een voorbeeld. Persoonlijk vind ik dat het bespreken van oncomfortabele onderwerpen in de kerk nog flink kan groeien. Dat er weinig ‘kleur’ is in veel kerken betekent niet dat er geen ervaringen, ideeën of misschien ook regels zijn die bepaalde vooroordelen met zich mee dragen. De geografische ligging van een kerkelijke gemeenschap bepaalt grotendeels de mix aan culturen, achtergronden en mensbeelden. Daar is niet per se iets mis mee. Het gaat er (denk ik) meer om in hoeverre je zo’n actueel thema vanuit een maatschappelijk-religieus perspectief opbouwend kunt bespreken in verschillende omgevingen. Ook in gemeenschappen waar op het eerste gezicht iets minder kleurige diversiteit is. In dialoog, inderdaad. Zonder dat alle niet-kleurlingen als racistisch worden betiteld of dat het probleem niet erkend wordt. Ik hoop van harte dat ervaringen meer gedeeld worden, in dit geval in de kerk, om dat veelgenoemde wederzijdse begrip te doen bloeien. Herken jij je in m’n zorg?
Zoals je schrijft zijn ook veel Nederlanders in afwachting van een stukje erkenning aangaande het slavernijverleden. Sommige vinden excuses meer een onpersoonlijk ritueel of simpelweg onnodig. Ik denk dat er meer beklijvende actie nodig is. De rijkheid aan ondernemende verhalen, ook over de rol van Nederland als kolonisator, zouden meer uitgediept kunnen worden in het onderwijs en daarbuiten. Er zijn intrigerende tentoonstellingen geweest, bijvoorbeeld in het Wereldmuseum Rotterdam over Nederlands-Indië of in het Tropenmuseum in Amsterdam over het Surinaamse verleden. Daar leer ik heel erg veel van; niet veel kreeg ik daarvan mee op de middelbare school. Het idee om door kunst, poppodia en musea meer ruimte te geven aan het slavernijverleden juich ik daarom van harte toe. Duiding geven en verhalen over ons menszijn door de tijd heen doorvertellen.
Met andere woorden: de geschiedenis niet verstoppen, maar naar voren halen.
Zoals bij meerdere diepgewortelde maatschappelijke problemen zijn perfecte oplossingen soms niet realistisch. Door je brief heen proef ik ook dat hoezeer we ons best ook doen om issues aan te pakken – zoals racisme en discriminatie, dit niet spontaan zal verdwijnen. Ik denk dat we allebei onderschrijven dat dit niet betekent dat we niets kunnen doen. We need to act. Imperfectie kenmerkt immers het leven en wellicht geeft het meer lucht en ruimte in de dialoog om te denken in termen van omgang met het probleem.
Zelfreflectie is inderdaad een onmisbare bouwsteen. Coronaspondentie gaat eigenlijk veel verder dan alleen de ouderenzorg, vind je ook niet? Zo teruglezend geven we een bescheiden aanzetje om in de onzekere tijd voor ons te bouwen aan wat meer zelfreflectie in actie. Dat zou zomaar eens kunnen beklijven tussen verschillende generaties.
Wat heeft je tot op heden verrast tijdens het lezen van ‘De biografie als medicijn’? Interessant om daar verder over te spreken; dat de biografie van mensen essentieel is in de zorg. Wat betekent dit precies en ben je het eens met haar stelling?
Nogmaals veel sterkte toegewenst en veel leesplezier met boek van Susanne Kruys,
Hartelijke groet,
Oemar
Beste Oemar,
Dank voor je brief. Ik verheug me op de komst van je brieven. Wel merk ik dat ik altijd even tijd nodig heb om alles te laten bezinken en te overdenken. Maar dat is eigenlijk alleen maar goed en ook stimulerend. Het gaat overigens goed met mijn revalidatie. De beperkingen worden minder en ik denk dat het allemaal weer goed gaat komen.
Je schrijft, dat je het boek “Wij zijn ons” van Mark van Ostaijen hebt gekocht. Deed je dat in het kader van je werk en promotie-onderzoek of is het persoonlijke interesse? (Het kan natuurlijk ook een combinatie van die twee zijn). Het is ongetwijfeld interessant, maar ik zet het niet op mijn lijstje van nog te lezen boeken, want mijn stapel is al te groot.
Ik volg je brief een beetje op de voet. Racisme en discriminatie zijn ‘hot’ momenteel. Heb jij de laatste weken veel gesprekken gevoerd over dit onderwerp? En zo ja, met wie dan? En wat kom je dan zoal tegen? Ik merk dat ik in een gesprek toch altijd hoop op consensus ook al weet ik, dat dit zeker niet altijd zal lukken. Maar dat ervaar ik dan toch een beetje als niet prettig. Een voorbeeld: vandaag hadden wij familie op bezoek en op zeker moment ging het over medicijnen voor de behandeling van corona. Een schoonzus gaf aan te weten dat er al diverse medicijnen bestaan, maar dat die om duistere redenen niet gebruikt worden terwijl ze werkzaam zouden zijn. Eigenlijk een soort complottheorie. Dan kan ik het niet laten om daar tegen in te gaan, terwijl ik eigenlijk al weet dat dit zinloos is.
Persoonlijk vind ik dat vanzelfsprekend, maar ik besef maar al te goed dat dit landelijk niet zo is.
Je roert een voor mij heel boeiend thema aan: het bespreken van oncomfortabele onderwerpen in de kerk. Ik maak deel uit van een tamelijk kleine kerkgemeenschap in Arkel: klein in aantal actieve leden (zo’n 60), praktisch allemaal wit, maar wel een veelkleurige gemeente qua opvattingen. De gemeente is onderdeel van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) en het is de enige kerkelijke gemeente in het dorp. In onze gemeente is het bij mijn weten nog nooit over racisme gegaan, wel over discriminatie. Wij zijn sinds twee jaar aangesloten bij Wijdekerk, een organisatie die er naar streeft om de LHBT-gemeenschap een volwaardige plek te geven in de kerken in Nederland. Persoonlijk vind ik dat vanzelfsprekend, maar ik besef maar al te goed dat dit landelijk niet zo is. Het is nog nooit gebeurd, maar bij ons kan een huwelijk tussen mensen van hetzelfde geslacht zeker gesloten en ingezegend worden.
Gisteren spraken we, in het kader van de aanschaf van zonnepanelen, iemand van de betreffende firma, die lid is de Evangelische Broedergemeente in Zeist. Ik moest meteen aan jou denken, want ik weet dat deze gemeente in Suriname altijd heel actief is geweest. Hij vertelde dat in Amsterdam een grote gemeente zit, voornamelijk van mensen die uit Suriname afkomstig zijn. Maar misschien maak jij wel deel uit van een heel andere denominatie. Wellicht een onderwerp om nog eens verder uit te diepen. Maar ik herken wel je zorg om onderwerpen in een kerkelijke gemeente op een goede manier bespreekbaar te maken. Geloofsovertuigingen kunnen een opbouwend gesprek ook flink in de weg staan. Ik heb dat een aantal jaar geleden echt meegemaakt, toen het ging over het mee laten vieren van het avondmaal door kinderen.
Vanuit de kerk naar het slavernijverleden is helaas niet een erg grote stap. Het zou goed zijn, als er blijvend meer aandacht zou komen voor de geschiedenis en de rol van Nederland in dit opzicht en wat de gevolgen zijn voor de ‘ingebakken’ vooroordelen in de huidige tijd. Ik weet niet of ik er zelf ook last van heb. Waar zou ik op moeten letten om daar achter te komen? Misschien heb je nog tips voor mij.
Het is ook goed om af en toe met heel andere dingen bezig te zijn of afleiding te hebben.
Zelfreflectie is niet mijn sterkste eigenschap. Dat merk ik ook weer als ik het boek “De biografie als medicijn” lees. Ik heb het nu één keer gelezen, maar ben inmiddels begonnen aan de tweede keer. Ik wil het nu zorgvuldiger lezen, me er meer in verdiepen. Aan het eind van iedere ‘casus’ worden vragen gesteld aan de lezer. Daar wil ik mee aan de slag in gesprek met mezelf en met Tonnie, die het boek inmiddels ook heeft gelezen.
In de verpleeghuiswereld wordt al regelmatig gewerkt aan familieverhalen van bewoners, die bedoeld zijn om het personeel betere, meer individueel gerichte zorg te laten geven. Daarvoor is het nodig om wat te weten over iemands familiegeschiedenis. Het gebeurt vooral bij dementerende bewoners, waarbij de familie wordt ingeschakeld. Dat is nog wel wat anders dan wat in “De biografie als medicijn” wordt beschreven, maar naar mijn idee kun je het wel als een aanzet zien. Misschien kijk ik er anders tegenaan als ik het boek grondiger heb gelezen. Ik kom daar zeker op terug. Hoe dan ook ben ik heel blij met het boek van Susanne Kruys.
Hoe gaat het eigenlijk met je promotie? Loop je veel vertraging op door de coronacrisis of heb je er juist profijt van, dat er veel minder kan? En heb je nog wel vakantie deze zomer? Het is ook goed om af en toe even met heel andere dingen bezig te zijn of afleiding te hebben.
Voor nu wil ik het hier even bij laten, want we hebben al weer heel wat laten passeren. Ik hoor graag van je.
Hartelijke groet,
Herman
Beste Herman,
September 2020. We zijn al een tijdje aan het schrijven. Voor mij de eerste na de zomermaanden, alweer! Mooi om te horen dat het goed met je gaat en de revalidatie voorspoedig verloopt. Fijn dat de beperkingen minder worden. Leuk om in deze brief een aantal verwonderingen met je te delen uit de zomer tot nu toe. Medio augustus trouwde mijn beste vriend en als getuige vond ik dat een hele eer. Toch wel het bijzonderste moment deze zomer. Welk moment, gebeurtenis of ervaring in de afgelopen zomer blijft jou bij?
Ik vond het herkenbaar wat je zegt dat afleiding en met andere dingen bezig zijn belangrijk is. Naast (zaal)voetballen in m’n vrije tijd, teken ik graag abstracte en kleurige tekeningen. Een beetje street art-achtig. Trouwens, in de Afrikaanderwijk worden in de komende week meerdere muren compleet beschilderd. Het Pow! Wow! festival is een laagdrempelige gelegenheid om zowel de buurt als nationale en internationale street art artiesten in actie te zien (een kleine droom is om een keer een eigen muur te beschilderen). Is er bij jou in de afgelopen periode ook een (spontane) droom ontstaan?
Ik vond het hoopgevend om te lezen hoe je je inzet om de LHBT-gemeenschap een volwaardige plek in de kerken in Nederland te geven. Gedurende de jaren in de kerk heb ik (helaas) best wat situaties meegemaakt waarin gemeenteleden vertrokken omdat zij zich niet (h)erkend voelden. Dat laatste lijkt niet vanzelfsprekend, maar is naar mijn idee wel de kern van het geloof. Misschien is dat de reden dat ik mij eerder gelovig dan religieus noem. Het is relationeel, niet transactioneel. Die roep tot gelijkwaardigheid komt ook terug in het racismedebat.
De kerk – of het wil of niet – heeft een belangrijke positie en mag naar mijn idee (veel) meer kleur bekennen.
Nog even terugkomend op je vraag over geloof. In mijn jeugd gingen we als gezin naar twee kerken. Enerzijds – inderdaad – de Evangelische Broedergemeente (EBG) en anderzijds de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt (GKv) in Rotterdam-Centrum. Mijn moeder is actief in de EBG en mijn vader in de GKv. Die verschillende manieren van geloofsbeleving en ook wel verschillen in Gods- en mensbeelden heb ik als verrijkend ervaren. Daar ben ik dankbaar voor. Verschil is en was er ook: de secuur ingerichte kerkgebouwen en gestructureerde diensten van de GKv, of de meer kleinschalige warme bijeenkomsten in buurtcafés of verlaten etages van de EBG. De landelijke vieringen met zowel de Javaanse, Creoolse als Hindoestaanse Surinaamse gemeenschap van de EBG in Zeist en Den Haag zijn feestelijke dagen.
Het schiet mij te binnen dat ik weinig met de afgebakende veilige christelijke bubbel heb - vergeef mijn ongenuanceerdheid. Misschien dat ik mij daarom graag in verschillende groepen en culturen begeef. Is dat het lot van een dubbelbloed, Herman?
Je zegt dat zelfreflectie niet je sterkste eigenschap is, maar ik vind het knap dat je jezelf wel durft te bevragen over ingebakken vooroordelen. Dat is ook voor mij van toepassing. Vooroordelen voorkomen of juist actief bestrijden is niet gemakkelijk en lijkt soms een verloren strijd. Dat betekent niet dat we er niet actief mee aan de slag kunnen gaan, zoals we in onze brieven bescheiden proberen te bespreken. Hoewel je vraagt om een tip, denk ik dat je die zelf al geeft; waarvoor dank! Dat is namelijk dat je samen met Tonnie aan de slag gaat met lezersvragen en (her)leest, discussieert en verwondert. Ik zie dat als een aanmoediging voor mijzelf, want zeker in een steeds vluchtiger wordende samenleving is die zelfreflectie van belang.
De Covid-19 gevolgen voor m’n onderzoeks- en onderwijsactiviteiten vallen gelukkig mee. Deze zomer heb ik de tijd genomen om nader uit te denken en schetsen (letterlijk dus) welke verhalen ik uit het onderzoek tot nu toe wil vertellen. En vooral hoe ik dat dan wil doen. Het is een uitdaging om in een wetenschappelijk artikel een groot verhaal af te pellen tot een Lego blokje. Hoe die blokjes zich dan vervolgens verhouden tot een sterk fundament, daar ben ik nog niet helemaal over uit. Het is wel een voorrecht om als promovendus die reis samen af te leggen met collega’s, studenten en familie en vrienden. Het bewust in gesprek gaan met vooral andere promovendi heeft interessante recente inzichten opgeleverd; het denkproces moet immers gevoed worden. Hierom raak ik er steeds meer van overtuigd dat zo’n onderzoekstraject een gezamenlijk proces en uitkomst is.
Wat komen gaat weten we niet, maar in vertrouwen zie ik voldoende perspectief.
Aankomende week ontmoet Jong GENERO elkaar weer. Een diverse groep! We gaan verder waar we waren gebleven voor de zomer: kennis en zowel inhoudelijke als ludieke ideetjes delen vanuit onze leef- en werkervaring over de zorg en ondersteuning voor ouderen. Zodra er wat concreet wordt, communiceer ik dit graag aan je. Ben jij al bezig om wat plannetjes te maken voor uitstapjes, culturele bezoekjes of verkenningstochten?
Zelfreflectie. Ik kondigde aan om verwonderingen met je te delen. Die zijn wellicht verpakt in een ietwat scherpere brief dan normaal. Misschien omdat ik onze briefwisseling ook wel gebruik om te reflecteren aan de vooravond van een nieuw academisch jaar. Wat komen gaat weten we niet, maar in vertrouwen zie ik voldoende perspectief. Na het schrijven van deze brief besef ik het des te meer: we leven in een bijzondere tijd. Ik kijk uit naar je reactie.
Hartelijke groet,
Oemar
Beste Oemar,
Dank voor je brief. Ik herken verschillende onderwerpen in je brief, maar had het wel behoorlijk moeilijk met de tweede alinea. Ik weet ook niet zeker, of ik je goed begrijp. Ik kom er zo op terug, maar schakel eerst even door naar een stukje verder in je brief waar je schrijft over de kerkelijke achtergrond van je ouders.
Een vroeger nog al eens gebruikt spreekwoord zegt: ‘Twee geloven op een kussen, daar slaapt de duivel tussen’. Dat werd vooral gebruikt als twee mensen wilden trouwen, waarvan de ene rooms-katholiek was en de ander protestant. Dat is bij jouw ouders niet het geval, maar tussen de regels door lees ik dat er toch wel flinke verschillen bestaan tussen de Evangelische Broedergemeente en de Gereformeerde kerk Vrijgemaakt. De eerste ken ik niet zo goed, maar de tweede des te beter. Ooit wilde ik een scriptie schrijven over de Vrijmaking, die nota bene tijdens de tweede wereldoorlog plaatsvond. In het jaar waarin ik die scriptie wilde schrijven, vond echter de scheuring plaats waarbij de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt (GKV) en de Nederlands Gereformeerde Kerk (NGK) ontstonden. Mijn ouders waren lid van de NGK, maar die scheuring betekende voor mij dat ik me aansloot bij de Gereformeerde Kerk waar mijn vrouw ook al lid van was.
Een vroeger nog al eens gebruikt spreekwoord zegt: ‘Twee geloven op een kussen, daar slaapt de duivel tussen’.
Het mooie nu is ,vind ik, dat de PKN inmiddels bestaat en dat GKV en NGK waarschijnlijk weer zullen samengaan. Ik kan me overigens heel goed voorstellen dat jij je niet zo thuis voelt in de GKV. Ik kan me nog steeds verbazen over mensen en die vind je nogal eens in de meer behoudende kerken. Van die mensen die precies menen te weten wat God wil en vindt en die op basis daarvan ook een oordeel hebben over LHBT’ers. Daar is veel kwaad mee geschied, en nog steeds is de wetgeving in menig Afrikaans land gebaseerd op de Evangelische Zending in sommige Afrikaanse landen. Met betrekking tot de LHBT'ers is dat dus tamelijk rampzalig!
Komt vanuit die strenge opvatting je opmerking voort, dat je jezelf liever gelovig dan religieus noemt? Wat is dan het verschil tussen die twee? En hoe belangrijk is dan de positie van de kerk voor jou nog? Wij zijn aangesloten bij een dorpskerk en we onderzoeken en werken eraan om die kerkelijke gemeenschap een nuttige rol te geven in de dorpsgemeenschap. Dat gaat zeker niet vanzelf, maar is mijns inziens wel nodig. Enerzijds omdat het één van de weinige organisaties is waar gepraat kan worden over levensbeschouwelijke zaken, anderzijds omdat er diaconale hulp wordt gegeven.
Ik schakel naar een ander stukje in je brief. Wat mooi dat je getuige mocht zijn bij het huwelijk van je beste vriend. Dat is heel bijzonder. Ik hoop dat je het ook goed met zijn vrouw kunt vinden, zodat de vriendschap voortgezet kan worden. Ik ben ook een paar keer getuige geweest en ik vond dat telkens heel eervol. In deze Corona-zomer worden trouwens veel huwelijken uitgesteld, dus fijn dat het huwelijk van je vriend wel doorging.
Je vraag over een (spontane) droom vanuit de afgelopen periode. Ik vind het een mooie vraag, maar echt heel lastig te beantwoorden. Ik kan dromen niet echt onthouden, maar het hoeft natuurlijk ook niet zo letterlijk. Een gedachte van de afgelopen periode is wel dat ik hoop dat de angst, die nu nog bij veel mensen aanwezig is, naar de achtergrond gaat verdwijnen. Angst is immers op deze manier een slechte raadgever en bovendien slecht voor de weerstand en dus de gezondheid. Ik zou het ook heerlijk vinden als het ‘nieuwe normaal’ zo snel mogelijk weer evolueert naar het ‘oude normaal’. Het kan nog niet, maar ik begrijp studenten wel, die echt anders willen dan nu. De grote aantallen besmettingen onder deze groep leiden hopelijk naar een vorm van groepsimmuniteit. Ik hoor daar niemand meer over, maar zou dat de reden zijn dat in Zweden nu het aantal nieuwe besmettingen zo laag is? En de aantallen zo hoog zijn in landen met een superstrenge lockdown in het afgelopen jaar? Misschien een leuk onderzoeksproject voor jouw studenten?
Angst is immers een slechte raadgever en bovendien slecht voor de weerstand en daarmee ook voor de gezondheid.
Al onze vakanties voor dit jaar zijn gecanceld. Dat klinkt alsof we regelmatig veel weggaan, maar dat is toch niet het geval. We zouden toevallig in dit jaar naar klassieke muziekfestivals in Duitsland en Frankrijk gaan, maar die zijn allemaal niet doorgegaan. Het heeft ons het nodige gekost, maar dat is niet rampzalig want de culturele sector heeft het superzwaar en verdient onze – financiële - steun. En met het geld dat we nu uitsparen kunnen we wat zonnepanelen op het dak laten zetten, maar dat gebeurt jammer genoeg pas in december.
Dat brengt me nog op een gedachte/wens van afgelopen zomer: dat het aantal vliegvakanties maar permanent laag mag blijven. Wat daarbij kan helpen: een flinke vliegtaks in Europees verband invoeren. Heel goed voor het milieu! Ik gun iedereen vakantie, maar de keerzijde van onze welvaart is toch wel dat het milieu bepaald niet geholpen wordt met al die vliegreizen en zeecruises. Klink ik erg links zo? Ben ik ook wel hoor. Mijn vader wilde vroeger nog wel eens zeggen: “Wie jong is en rechts heeft geen gevoel en wie oud is en links, geen verstand”. Echt wel een zin voor hem, maar uiteraard ben ik het daar niet zo mee eens.
Wat verrassend, dat jij nog aan (zaal-)voetbal en schilderen toekomt. Ik hoorde laatst van iemand uit de academische wereld dat werkweken van 70 uur vrij normaal waren. Dat moet wellicht voor enkele jaren kunnen, en dan is sporten of schilderen hopelijk een goede afleiding, maar wat gebeurt er dan nog met het aantal uren slaap? Red jij dat allemaal zo?
Ik heb even het Pow!Wow!festival opgezocht op internet. Mooi! In Halle (in de buurt van Leipzig) is ook een wijk, waar hele muren beschilderd zijn. Het is echt bijzonder om dat te zien. Mocht je daar ooit komen, dan is dat de moeite waard. Fijn voor je om (met collega's) verder te kunnen werken aan jouw promotie, alhoewel je uiteindelijk je proefschrift wel zelf schrijft. Ik blijf het systeem van het schrijven van wetenschappelijke publicaties een beetje risicovol vinden. Wat mij betreft geen garantie voor goede wetenschap.
Van Hanna begreep ik dat jong GENERO lekker actief is. Ik had geen idee wat een Hackaton was, maar dat heeft ze uitgelegd. Wie weet hoe jong en oud samen tot een goede samenwerking kunnen komen! Het maakt GENERO wel uniek als iets dergelijks zou kunnen. Wel is een goede probleemstelling belangrijk.
Ik zou het hier even bij willen laten. Genoeg stof voor je voor een volgende brief? I hope so.
Sterkte en hartelijke groet,
Herman
Beste Herman,
Het is (alweer) oktober 2020. We hebben al flink wat brieven aan elkaar geschreven en voor mij werkt ons ritme prima. Er is in de afgelopen week weer veel gebeurd.
Vanochtend las ik het manifest waarin werd opgeroepen om ‘persoonsgerichte zorg en ondersteuning voor bewoners in verpleeghuizen’ centraal te stellen in wat aan maatregelen komen gaat. Een oproep voor geen algemene sluiting dus. Hoe kijk jij aan tegen de meer regionale aanpak van de veiligheidsregio’s enerzijds en de mogelijkheden voor centraal ingrijpen anderzijds? Hoe beleef jij de huidige situatie en (verwachte) maatregelen? Ik sluit mij aan bij jouw wens dat de angst minder zal worden.
Het ene is niet goed of fout, maar anders. Het past bij me.
Eerst even terug naar onze kerkelijke discussies. Bijzonder wat je noemt dat in het jaar van jouw scriptie de GKV en de NGK afstand van elkaar namen. Dat zal ongetwijfeld een spannende periode zijn geweest. Mooi dat ondanks hetgeen wat in het verleden gebeurd is de GKV en NKG elkaar (weer) opzoeken. De verschillen tussen de Evangelische Broedergemeente en de GKV heb ik overigens niet per se als een last ervaren; het heeft mijn geloofsleven verrijkt. Het gevoel van thuis beleef ik in beide gemeenten. Het ene is niet goed of fout, maar anders. Het past bij me.
Is er een verschil tussen geloven of religieus zijn? Ik moet bekennen dat ik hier niet een pasklaar antwoord op heb. Na wat interne soul searching merk ik dat het inderdaad met geloofs- én maatschappelijke opvattingen te maken heeft. Dat bepaalde overtuigingen mensen uitsluiten, daar kan ik slecht tegen. De kerk heeft (nog steeds) een belangrijke positie in de samenleving; als veelzijdige ontmoetingsplaats. Juist daarom is geloven voor mij meer relationeel (in levenswandel met elkaar) dan transactioneel (‘voor wat hoort wat’).
Met dit laatste bedoel ik dat overtuigingen (‘zo is het en niet anders’) het contact tussen mensen kunnen beperken en scheidslijnen kunnen versterken. Dit schiet naar mijn idee de bedoeling van het christelijk geloof voorbij. Dat betekent overigens niet dat we geen uitgesproken visie voor de maatschappij mogen hebben. De kerk als ontmoetingsplaats en minder als instituut kan naar mijn idee een belangrijke(re) faciliterende en agenderende rol spelen in maatschappelijke debatten rondom discriminatie, racisme en migratie. Derhalve vond ik het mooi om te lezen hoe jullie onderzoeken hoe de kerkelijke gemeenschap een nuttige rol kan spelen in de dorpsgemeenschap. Heb je hier al bepaalde ideeën bij die je kunt delen? Het lijkt mij een inzichtvol proces om aan bij te dragen.
Je opmerking over het vele onnodig vliegen is ook een discussiepunt in de wetenschap. Is het nodig om meermaals per jaar naar conferenties te vliegen voor een presentatie of panelgesprek? Ik denk dat de digitale conferenties prima werken, maar wel flink uitgedund en anders in beleving zijn. Hieraan rakend vond ik een mooi voorbeeld hoe de Franse regering aan AirFrance vroeg om korte vluchten te schrappen als onderdeel voor een financieel steunpakket (en hiermee indirect treinreizen lijkt te stimuleren). Het appèl van de planbureaus in Nederland bouwt hierop voort: betrek het klimaatprobleem (en ook groeiende sociale kloven) bij besluitvorming in deze crisis. Dit lijkt mij niet makkelijk, trouwens, om zowel de volksgezondheid, economische en maatschappelijke aspecten constant tegen elkaar af te wegen. Waar doen wij goed aan op welk moment?
Hoe kijk jij naar de komende landelijke verkiezingen in maart 2021? Is dat iets wat nog (te) ver weg is of houd het je al wel bezig? Hoe schat je in dat de verkiezingen in Amerika zullen gaan verlopen? Het zullen spannende weken worden. Leuk wat je zegt over Jong Genero; dat is inderdaad een enthousiaste groep. In het kader van de week tegen eenzaamheid hadden we een ‘cake-actie’ opgezet in samenwerking met het Albeda College. Een mooi vormgegeven impressie kun je hier vinden.
Welke ‘leefregels’ heb jij zoal in het balanceren van allerlei bezigheden?
Tot slot haak ik aan bij wat je aanstipt over de wetenschappelijke cultuur met lange werkwerken. Nu zijn werkweken van 70 uur naar mijn idee extreem, maar ik herken wel dat het combineren van vooral digitaal onderwijs met onderzoeksactiviteiten en vrije tijd wel onder druk staat. Dat kan best pittig zijn, zo merk ik ook in de gesprekken met collega’s. Omdat ik graag uitgerust aan een werkdag begin – en dan ook productiever ben – let ik wel scherp op m’n slaapritme. In de afgelopen periode is het wel vaker voorgekomen dat ik in de avond doordeweeks nog wat moet afmaken of voorbereiden. Een collega vertelde mij eens dat dit best incidenteel kan voorkomen, maar dat je weekenden dan ook écht vrij moeten zijn. Dat probeer ik als uitgangspunt te nemen. Welke ‘leefregels’ heb jij zoal in het balanceren van allerlei bezigheden?
Dank voor de tip om Halle nabij Leipzig eens te bezoeken, en het delen van de uitspraak van je vader: “Wie jong is en rechts heeft geen gevoel en wie oud is en links, geen verstand”. Daar ga ik eens rustig over nadenken.
Hartelijke groet,
Oemar
Beste Oemar,
Zo geleidelijk aan zijn we echt in de herfst beland en kunnen we in ieder geval terugkijken op een periode met veel mooi weer. In deze coronatijd heel fijn, want dat gaf de mogelijkheid om ook veel in de buitenlucht te verblijven en dat is, naar mijn overtuiging, goed voor lichaam, geest en ziel. Dat zal in de herfst en komende winter waarschijnlijk wat lastiger zijn en dat maakt wellicht ook, dat we er wat meer tegen op zien hoe het verder moet.
Waar ik wel moeite mee heb: dat er nog snel even een feestje moet komen, tegen alle regels in.
Het is deprimerend dat het aantal nieuwe ziektegevallen dermate is toegenomen. Dat er toch weer een gedeeltelijke lockdown is afgekondigd. Wij Nederlanders kunnen behoorlijk eigenzinnig zijn, maar daar ligt het niet aan, want ook in het buitenland zijn de cijfers flink gestegen. Waar ik wel moeite mee heb: dat er nog snel even een feestje moet komen, tegen alle regels in. In plaats van een boete zou ik een taakstraf willen geven: een tijdje meelopen in een ziekenhuis of verpleeghuis. Misschien gaan dan de ogen open? En ik weet ook wel dat veel jongeren en studenten het prima doen! Maar jammer genoeg niet allemaal en onder andere daardoor gaat het mis.
Overigens wil ik het niet alleen op de jongeren schuiven hoor, want dat is wel erg stigmatiserend. Hard zingen in de kerk met een paar honderd mensen: het roept veel agressieve reacties op. Het is ook niet verstandig om dat te doen en intussen met de vinger naar omhoog te wijzen: alsof God wel of niet de mensen besmet. Met een dergelijke God wil ik niets te maken hebben. Nu geloof ik dat iedereen een eigen God(sbeeld) heeft en ik zal daar dus ook geen uitzondering op zijn, maar wat daar in Staphorst en andere plaatsen in de Biblebelt over wordt gezegd, klinkt in mijn oren wel erg gedateerd.
Dank voor je opmerkingen n.a.v. je soul searching; wat een mooie kernachtige uitdrukking! Ik ben het met je eens dat de kerken een belangrijke positie hebben in de maatschappij. Ik denk dat er veel kerken zijn die heel lang érg naar binnen gekeerd zijn geweest, maar er is langzaamaan een grote beweging op gang aan het komen, waarbij juist ook de maatschappelijke rol van de kerken aan bod komt. En dat lijkt mij een goede zaak. Het is juist vanuit die opvatting dat ik dit seizoen een viertal concerten organiseer in onze Arkelse Koepelkerk. En dat we contacten hebben met de Dorpsraad en de openbare basisschool. Het gaat stap voor stap en niet snel: het is ook zoeken naar wat kan en haalbaar is. De kerk als ontmoetingsplaats dus! Een volgende stap is misschien om samen met de Dorpsraad een magazine te gaan maken, waar alle verenigingen zich gratis kunnen presenteren. Of het gaat lukken weet ik nog niet, maar er wordt aan gewerkt.
Tot nu toe vind ik alle digitale vergaderingen tamelijk rampzalig.
Wat betreft conferenties en vergaderingen ben ik nogal dubbel. Tot nu toe vind ik alle digitale vergaderingen tamelijk rampzalig. Met de Raad van Ouderen zijn we in september één keer gedeeltelijk fysiek en gedeeltelijk digitaal bij elkaar geweest. Iedereen die fysiek aanwezig was, vond het een feest. En ook bij GENERO waren er een paar fysieke vergaderingen. Dat is nu weer over natuurlijk, maar het was heel fijn. Digitaal is surrogaat in mijn beleving. Ook bij internationale conferenties is dat natuurlijk zo, want veel gebeurt juist in de wandelgangen en ’s avonds bij de borrel en dat mis je nu allemaal natuurlijk.
Hoe anderen dat doen weet ik niet, maar mijn digitale verbindingen zijn slecht en worden regelmatig onderbroken. Heb jij daar nooit last van? Maar goed, al die goedkope vakantievluchten en snoepreisjes zou ik graag teruggebracht zien. Misschien moet er een soort bonnensysteem komen voor iedereen: dan kun je nog wel weg, maar zit er een begrenzing aan. Want met alle coronaperikelen lijkt het of het milieu naar de achtergrond gaat, terwijl dat waarschijnlijk een veel groter probleem zal zijn in de toekomst.
Het milieu en alles daaromheen is natuurlijk ongelooflijk complex. Maar de ‘afkoelperiode’ heeft door de coronacrisis wel lang genoeg geduurd, denk ik. De komende verkiezingen in maart zijn qua milieuparagrafen belangrijker dan het coronavraagstuk. Dus ik hoop dat het echt gesignaleerd wordt. Overigens: ik vond het voorstel van GroenLinks aangaande de uitkering van €.10.000,- aan achttienjarigen een mooie gedachte. Natuurlijk zitten hier ook wel wat haken en ogen aan, maar zoals er nu door een aantal mensen honend op gereageerd wordt, vind ik niet terecht. Maar ik ben benieuwd hoe jij hier tegenaan kijkt.
Dat de verpleeghuizen niet meer massaal dicht gaan is een heel goede zaak.
De verkiezingen in de VS baren zorg. Bij toeval heb ik wel wat gevolgd op tv en ook in de krant gelezen, maar de polarisatie is zo sterk dat hier naar mijn idee geen oplossing voor handen zal zijn. En dat betekent dat de kans op winst van Trump nog steeds behoorlijk groot is. En mocht Biden winnen, wat in mijn optiek altijd beter is, dan moet hij met behoorlijk gebonden handen regeren - wat mij een bijna onmogelijke opgave lijkt. Het is echt zorgelijk dat driekwart van de wereld momenteel door dictators wordt geregeerd. Het valt te hopen dat deze pendel snel een andere kant op zal gaan.
Nog even naar Nederland. Dat de verpleeghuizen niet meer massaal dicht gaan is een heel goede zaak. Maatwerk is het devies! En dat vind ik terecht, ook al is het soms wellicht erg lastig. Ik denk dat veel personeel heel goed weet wat er gedaan moet worden. Voor het management een uitgelezen moment om creatief te zijn! Het is eigenaardig dat er zo’n hoog ziekteverzuim is momenteel: is dat corona-gerelateerd of komt dat ergens anders door? Teststraten? Overbelasting? Het is heel problematisch in ieder geval. Heb jij idee hoe dit komt? Ik hoop van harte, dat er meer KLM-personeel overstapt naar de zorg.
Het heerlijke van pensioen is dat je bijna nooit vroeg op moet.
Goed van je om op tijd je rust te nemen. Dat blijft belangrijk! Het heerlijke van pensioen is dat je bijna nooit vroeg op moet. Daar heb ik altijd een hekel aan gehad en dat maakt dat ik dagelijks geniet van de huidige situatie. De afgelopen week hebben we dagelijks een rondje gefietst. Ruim een uur, zo’n 16 km: een mooie route door het Lingebos (dat is weliswaar een aangelegd bos, maar wel aardig), dan doorsteken naar de oever van de rivier de Merwede en zo terug naar Gorinchem. Wij houden erg van dit rivierlandschap, waar wij o.a. zicht hebben op Loevestein. Af en toe kijk ik een dag helemaal niet op de computer en besteed ik meer tijd aan lezen. Laatste boek: Oek de Jong, ’Zwarte schuur’. Een aanrader! En jij? Loop je trouwens vertraging op met je promotie-onderzoek door alle coronaperikelen of kun je het in de hand houden?
Ik geloof dat het weer een behoorlijk ‘volle’ brief is geworden.
Hartelijke groet,
Herman
Beste Herman,
“This is the time to heal in America.
Now that the campaign is over — what is the people's will? What is our mandate?
I believe it is this: Americans have called on us to marshal the forces of decency and the forces of fairness. To marshal the forces of science and the forces of hope in the great battles of our time.”
Ik denk dat deze brief met recht een verkiezingsspecial genoemd mag worden. De woorden hierboven vormden, denk ik, het hart van de speech van de nieuwe Amerikaanse president Joe Biden in Delaware vannacht. Een verdeeld land wat moet helen. Helen. Herstellen. Een subtiele woordkeuze – hij refereerde zelfs even naar een Bijbelvers – om aan te geven dat je pas vooruit kan als je helen en herstel tijd geeft.
Hoe heb je de Amerikaanse verkiezingen beleefd? Volg je het op de voet?
Teruglezend op je analyse ben ik blij dat hij de verkiezingen heeft gewonnen – en vooral om de benoeming van Kamala Harris, de eerste vrouwelijke vicepresident met een Aziatische achtergrond. Wat kunnen we verwachten, denk je? Ik ben benieuwd hoe de komende weken ter overbrugging zullen verlopen. Hoe heb je de Amerikaanse verkiezingen beleefd? Volg je het op de voet? Zulke verkiezingen doen mij terugdenken aan anderen momenten in de tijd.
Een voorbeeld: bij mijn ouders in het toilet staat een, naar mijn mening, iconische foto van oud-president Barack Obama tijdens de inauguratie op 20 januari 2009. Wat een moment van verwachting was dat. Zelfs in Nederland. Als gezin volgden we de verkiezing op de voet. Misschien herinner je het nog, maar de sfeer tijdens zijn overwinningsspeech in Chicago, Illinois voor zijn inauguratie was intens. Is dat voor jou herkenbaar; dat bepaalde politieke aanstellingen of gebeurtenissen een moment in time zijn in je eigen leven?
Vorig jaar was ik met een goede vriend voor het eerst naar Amerika (New York) en ik moet zeggen dat ik het een aangename reis vond; veel gesprekjes ontstonden spontaan op straat of in een schoenenwinkel. Mijn reiscompagnon vertelde mij laatst dat hij soms zelf wat heimwee heeft naar onze twee weken daar. Zelf zou ik graag de staat Florida willen verkennen in de toekomst. Heb jij een favoriete staat in Amerika die je graag zou willen verkennen?
De verkiezingsretoriek zal in Nederland zomaar kunnen gaan groeien op weg naar maart 2021. Het adresseren van de ongelijkheid in termen van baan- en opleidingskansen en gezondheidsverschillen lijkt niet heel populair, maar is niet minder belangrijk. Het zou inhoudelijk prettig zijn als in de debatten die gaan komen dit een plek krijgt, zeker in het licht van de maatschappelijke gevolgen van de coronacrisis. Aanpalend interessant wat je zegt over de milieuparagrafen in relatie tot het coronavraagstuk. Ik heb nog niet heel goed alle partijprogramma’s doorgenomen, maar ‘de regio’ lijkt een prominente plaats in te nemen, zowel voor economische ontwikkeling, het milieu als volksgezondheid.
Bedankt voor de tip over Lingebos en de route langs de rivier de Merwede.
Trouwens, om in alle perikelen op de hoogte te blijven van het wel en wee in ‘Den Haag’ luister ik graag naar de podcast NRC Haagse Zaken van Lamyae Aharouay. Het geeft zowel een update wat er zoal politiek speelt als interessante achtergrondverhalen. Luistert bovendien lekker weg op de fiets. Bedankt voor de tip over Lingebos en de route langs de rivier de Merwede. Klinkt als een mooie fietsroute! Ik ken het gebied niet goed. Afgelopen vrijdag was ik in Hellevoetsluis en daar zweefde een prachtig oranje wolkendek boven de vuurtoren.
Veel heb ik (nog) niet verteld in deze brief. Dat komt ongetwijfeld in een vervolg. Het is leuk dat we over onze briefwisseling wat mogen vertellen op het landelijke congres ‘Een nieuwe generatie ouderen, Langer Thuis’. Dat het vooral een prikkelend gesprek mag zijn, nietwaar?
Ik wens je een fijne week toe met veel leesplezier; hopelijk blijft het aangenaam herfstachtig weer!
Hartelijke groet,
Oemar
Beste Oemar,
Een heuse verkiezingsspecial, dat belooft nog wat als de verkiezingen in Nederland er aan komen in maart 2021! Als het gaat over de verkiezingen in de VS, dan is dat toch een heel complex verhaal.
Natuurlijk ben ik ook heel blij dat Biden de verkiezingen heeft gewonnen en ik heb veel vertrouwen in zijn running mate Pamela Harris: het is een goed duo en er zou veel goeds kunnen gaan gebeuren. Maar... Trump is nog niet weg! En als hij als president gaat verdwijnen, dan heeft hij nog zo veel negatieve invloed dat het voor Biden/Harris ‘a hell of a job’ gaat worden. Ik zou niet graag in hun schoenen staan. Ga maar na: in het congres hebben de republikeinen een paar zetels gewonnen, zodat de democratische meerderheid kleiner is geworden. In de senaat zijn de republikeinen nog steeds in de meerderheid en de verkiezingen daarvoor duren nog twee jaar.
Ik heb een zus die in Michigan woont en democraat is. Toen ik haar belde om haar te feliciteren met de uitslag in Michigan, was ze nog zeer gereserveerd over de overwinning van Biden/Harris. Ze voorzag nog veel problemen en ik ben bang dat ze gelijk heeft. Biden is zeker een heel goed en ervaren politicus en hij kiest zijn woorden gelukkig heel zorgvuldig (alleen dat is al een verademing t.o.v. Trump), maar zijn tegenstander had wel zeventig miljoen stemmen en is uitermate grof! En vier jaar lomp en grof beleid heeft er niet toe geleid dat hij is weggestemd met een grote meerderheid.
Mijn zus voorzag nog veel problemen en ik ben bang dat ze gelijk heeft.
De angst op het platteland is kennelijk erg groot en in combinatie met de explosieve toename van het particuliere wapenbezit, vind ik dat erg verontrustend. Je hoeft denk ik geen helderziende trendwatcher te zijn om te voorspellen, dat er nog heel wat water naar de zee moet stromen voordat deze explosieve situatie enigszins geneutraliseerd is. Bij de start van de Obama-administration waren de verwachtingen overal in de wereld hooggespannen. En ik wil niets afdingen op zijn prestaties, zijn empatische optreden, zijn humor (ook al zo’n gemis bij Trump), maar hij heeft helaas op geen stukken na bereikt wat hij wilde, mede door de geharnaste tegenstellingen tussen democraten versus republikeinen. En die tegenstellingen zijn alleen maar verder verhard de laatste jaren.
De koude oorlog leek een warme te worden!
Over een politieke gebeurtenis in mijn leven, die blijvende indruk heeft gemaakt? Ik zal er twee noemen: de Cuba-crisis en de moord op de Kennedy’s. Dat zijn er dus al drie. Ik was nog een kind, maar ik weet het nog als de dag van gisteren. Bij de Cubacrisis sloeg mijn moeder noodrantsoenen in en we keken in huis waar je het beste kon schuilen (eigenlijk nergens en gelukkig bleek het ook niet nodig), maar er heerste dagenlang grote spanning in het land; de koude oorlog leek een warme te worden! Hoe bewust heb jij 9/11 eigenlijk meegemaakt? Nog één herinnering: de Hongaarse opstand tegen de communisten (1956) en de vluchtelingen in de hallen van de Jaarbeurs in Utrecht. Met een vriendje heb ik (9 jaar oud) sinaasappels ingezameld en die gebracht naar de Jaarbeurs (ik woonde toen in Utrecht).
Ik was in de stad New York in 1967 en heb toen in een kinderkamp gewerkt op het platteland in de staat New York. Daarna een vierweekse rondreis door het oosten van de VS en Canada. Vele jaren later op studiereis in LA (Californië) en op doorreis naar Michigan een weekend San Francisco bezocht. In San Francisco wat van de highlights gezien (met een heel indrukwekkend museum of modern art). En met een vriend een campertocht gemaakt door de Rocky Mountains van Canada), ook heel indrukwekkend! Kortom, ik heb wel e.e.a. gezien van dat werelddeel en ik merk dat ik er nu niet zo’n behoefte aan heb om er weer naar toe te gaan. Er is zeker veel moois te zien, dus ik snap wel dat jij graag gaat. Ik ben een echte Europeaan merk ik en dat blijkt ook wel uit mijn DNA. Op mijn verlanglijstje staan nog delen van Italië en Spanje. Geen idee of dat nog in dit leven gaat lukken, maar dat zien we wel.
Het lijkt wel dat je eerst weer ergens weg moet zijn voordat je de bijzondere dingen gaat zien.
En los van dit alles: Nederland is een prachtig land. Weet je wat grappig is? Ik heb jarenlang in Utrecht gewoond en vond er niet iets bijzonders. Nu woon ik al weer veel langer in Gorinchem en als ik nu in Utrecht kom, zie ik de schoonheid van de binnenstad. Het lijkt wel dat je eerst weer ergens weg moet zijn voordat je de bijzondere dingen gaat zien.
Je brief was gericht op de verkiezingen en je noemt ook die van Nederland in maart 2021. Ik stem al vele jaren op Groen Links en ga dat ook de komende verkiezingen doen. Wij hebben natuurlijk al vele jaren de politiek gevolgd en denken wel een beetje te weten, waar de diverse partijen voor staan. Ik heb me wel eens gewaagd aan het lezen van partijprogramma’s, maar de politieke werkelijkheid is wel een heel andere dan wat daarin geschreven staat. Dus ik doe het niet meer. Klinkt dat erg geborneerd? Weet je, er moet altijd gepolderd worden om een regering te krijgen, dus het is geven en nemen. Maar ons systeem is verre te verkiezen boven het Amerikaanse systeem.
Hoe kijk jij eigenlijk tegen Rutte aan? En is dat dan een reden om op de VVD te stemmen? Daar ben ik wel benieuwd naar. En is het Corona-beleid een item de komende tijd? Wat denk jij? Ik ben benieuwd hoe het congres ‘Een nieuwe generatie ouderen, langer thuis’ zal zijn. Persoonlijk ben ik blij dat we er naar toe kunnen en ik ben dan ook benieuwd hoe het zal zijn. Ik verheug me wel op ons ‘optreden’. Ook spannend natuurlijk.
We zien en schrijven weer!
Hartelijke groet,
Herman
Beste Herman,
Wat gebeurt er veel om over te schrijven, niet waar?
Terugdenkend aan het congres ‘Een nieuwe generatie ouderen, langer thuis’; leuk dat we daar samen wat konden vertellen over onze briefwisseling en elkaar fysiek weer konden zien. Leuk om weer gebruik te maken van een tussenruimte; daar waar de informele en onverwachte gesprekjes plaatsvinden. Heb je leuke reacties gehad op de pitch? Hopelijk hebben we anderen kunnen inspireren om de digitale pen op te pakken. Inmiddels is het medio december. Kerst op komst, maar ook nieuwe maatregelen? Hoe gaan jullie vormgeven aan Kerst dit jaar, zowel in de kerk als met het gezin?
Bijzonder wat je vertelde over de Cuba-crisis en de moord op Kennedy. Ik had geen idee wat voor effect dat had in Nederland en voor gezinnen toentertijd; dat gevreesd werd dat de koude oorlog een mogelijke ‘warme’ zou worden.
11 september 2001.
Dat is alweer een datum ver in de tijd terug; maar ik kan het mij inderdaad nog goed heugen. Als gezin woonden we in Blijdorp en ik keek naar de televisie te kijken (zo’n grote vierkante 2x2, weet je wel) toen m’n vader opbelde. Eind vorig jaar tijdens m’n eerste bezoek aan New York bezocht ik het herdenkingscentrum en dat was – ietwat onverwachts – toch wel aangrijpend. Petje af voor al die reizen die je hebt ondernomen tot nu toe in de VS en Canada; daar word ik enthousiast van. Dat museum of Modern Art in San Francisco maakt me nieuwsgierig!
Terug naar Nederland; inderdaad een prachtig land met best wat ondergewaardeerde plekjes. Leuk om te horen dat je GroenLinks stemt; een belangrijke partij met ideologie en visie. Ik kan dat wel waarderen, al heb ik zelf nog niet eerder op GroenLinks gestemd. Veelal geef ik de voorkeur aan de ChristenUnie of de PvdA. Dat zal bij de aankomende verkiezingen waarschijnlijk ook zo blijven. Anil Kumar of Don Ceder, beiden opkomende politici met aandacht voor onderbelichte thema’s (zoals moderne vormen van mensenhandel of groeiende schuldenproblematiek), geef ik graaf m’n stem.
Wat doet politiek met de persoon zelf, zeker in deze crisis?
Dan onze premier Mark Rutte. Ook weer voor de komende vier jaar? Dat zou mij niet verrassen, eerlijk gezegd. Dit weekend had ik het er met m’n broer en een collega over; wat doet politiek met de persoon zelf, zeker in deze crisis? De impact van politiek op het privéleven, de dingen die je ervoor moet laten, extreem lange werkwerken, de eenzaamheid en tegelijkertijd met de voelsprieten in de maatschappij blijven staan. Dat lijkt mij geen gemakkelijke opgave. Al denk ik dat Rutte bewust is dat hij veel laat voor zijn huidige functie; het lijkt bijna op een persoonlijke levensmissie.
Heb je voor de resterende weken in 2020 nog bepaalde afspraken of iets anders waar je naar uitkijkt? Reflecteer je in december op het afgelopen jaar of sta je daar niet te lang bij stil?
Zelf ben ik bezig met een tekening die niet wou vlotten, maar waar ik nu wel weer vertrouwen in heb om er iets tofs van te maken. Daarnaast kijk ik uit naar de vakantie; de afgelopen weken met onderwijs en onderzoek (op en neer naar Zeeland) zijn best pittig.
Wat de week ook brengen mogen, een heel fijne week toegewenst.
Hartelijke groet,
Oemar