In het kader van ons wensenboekje geven wij met regelmaat lezingen aan professionals en ouderen. Tijdens deze lezingen bleek dat met name onder ouderen nog vaak onduidelijkheid bestaat over hoe wensen goed kunnen worden vastgelegd. Daarom hebben we een notariskantoor in onze regio, eKo notaris, gevraagd toelichting te geven op deze begrippen én wat te doen in bepaalde scenario's. Een beknopte versie hiervan vindt u in ons wensenboekje.
Wat zet ik op papier?
Levenstestament, gevolmachtigde, euthanasieverklaring, executeur en testament..
Het zijn allemaal termen waar ik als jurist dagelijks mee te maken heb, maar bij het horen van deze verschillende termen het bij u waarschijnlijk begint te duizelen. Deze termen hebben wel een gemeenschappelijke deler: de regie van uw leven in eigen handen houden, ook al bent u niet meer in staat om uw eigen wil te uiten. Voor u wilsonbekwaam raakt of komt te overlijden kunt u zelf al een hele berg regelen om aan uw naasten kenbaar te maken wat voor u écht belangrijk is. Graag leg ik u uit hoe dit kan en wat die ingewikkelde termen nou eigenlijk betekenen. Dit doe ik aan de hand van drie scenario's.
Scenario 1: U leeft nog en kunt nog voor u zelf beslissen
U kunt nu, terwijl u nog in staat bent om uw eigen wil te bepalen, iets op papier zetten waardoor uw naasten niet naar de rechter hoeven te stappen om u op financieel én medisch vlak te kunnen vertegenwoordigen. Dit kan in een notariële akte: levenstestament. In dit levenstestament benoemt u zelf de personen die het voor u gaan regelen: de financieel en medisch gevolmachtigden. Dit kan uw echtgenoot of kind zijn, maar ook uw buurvrouw: als het maar een persoon is die u volledig vertrouwd.
U kunt zelf bepalen wat uw gevolmachtigden namens u mogen doen. Mag uw woning zomaar worden verkocht? Mag er geld worden uitgeleend? Daarnaast kunt u een aantal medische verklaringen in uw levenstestament opnemen, denk aan een euthanasieverklaring, behandelverbod en een verklaring om niet te worden gereanimeerd. Een verklaring over hoe met het einde van uw leven moet worden omgegaan noemen we een wilsverklaring. Dit hoeft niet in levenstestament en dit mag u dus ook zelf thuis opschrijven. De nadelen zijn dan alleen dat uw verklaring zoek kan raken óf dat de arts niet kan controleren dat u daadwerkelijk zelf deze verklaring heeft geschreven en ondertekend of dat u wel in staat was om uw eigen wil te uiten tijdens het opstellen van deze verklaring.
Als u besluit een wilsverklaring op te stellen, thuis of bij de notaris, raad ik u altijd aan om deze ook bij de huisarts onder te brengen zodat hij of zij reeds op de hoogte is van uw wensen en deze dus ook kan opslaan in uw patiëntendossier. Daarnaast raad ik aan om uw wilsverklaring regelmatig te bekrachtigen, zodat als de wilsverklaring relevant wordt de verklaring zelf ook relevant is en niet van jaren terug. Zeker bij een euthanasieverklaring is dat érg belangrijk. Het beleid is streng. Euthanasie wordt niet zomaar toegepast en zeker niet als de arts niet in staat is om te oordelen dat u daar op dat moment ook echt achter staat.
Scenario 2: U leeft nog, maar kunt niet meer voor u zelf beslissen
Als u nog in leven bent, maar u niet meer voor uzelf kan beslissen (denk aan een coma of dementie) en u niets van tevoren op papier heeft geregeld, zullen uw familieleden of het verpleeghuis waar u verblijft naar de rechter moeten stappen om 1.bewindvoering, 2. mentorschap of 3. curatele (deze maatregelen noemen we wettelijke vertegenwoordiging) aan te vragen. Bewindvoering ziet toe op financiële zaken (maandelijkse uitgaven, maar bijvoorbeeld ook de verkoop van een woning). Mentorschap heeft juist betrekking op medische zaken. Een persoon wordt niet zo snel onder curatele gesteld. Dat is namelijk een vrij ingrijpende maatregel en ziet toe op financiële én persoonlijke zaken. Wanneer dit wordt aangevraagd door uw naasten zal de rechter oordelen wie het best uw vertegenwoordiger kan worden. Dit kan ook iemand anders zijn uw naasten. Ook wordt verlangd dat de vertegenwoordiger voor bepaalde zaken toestemming vraagt aan de rechter en jaarlijks aan de rechter verantwoording aflegt.
Scenario 3: U bent niet meer in leven, maar wil wel de regie over uw erfenis hebben
Als u komt te overlijden en u niets bij de notaris geregeld is het wettelijk erfrecht van toepassing. Indien u bent gehuwd of een geregistreerd partnerschap bent aangegaan en kinderen heeft, wordt de erfenis in beginsel verdeeld volgens de wettelijke verdeling: de langstlevende ouder krijgt de volledige beschikking over de erfenis en de kinderen een tegoedbon ter grootte van hun erfdeel die pas opeisbaar wordt bij het overlijden van de langstlevende ouder. De langstlevende ouder moet dan mogelijk wel erfbelasting betalen over de erfdelen van de kinderen. Dit kan soms worden voorkomen door het opstellen van een testament. Bent u de langstlevende ouder? Dan regelt de wet automatisch dat uw kinderen van u erven.
Heeft u geen echtgenoot, geregistreerd partner of kinderen? Dan zijn de wettelijke erfgenamen uw ouders (indien deze nog in leven zijn), uw broers en zussen. Indien er een broer of zus voor u is overleden, erven uw eventuele nichten en neven. Dit heet plaatsvervulling.
In een testament valt een hoop te regelen. Ik gaf al aan dat dit kon vanwege fiscale redenen (erfbelasting besparen of uitstellen). In een testament kunt u dus ook regelen wie uw erfenis mag hebben (de erfgenamen), maar ook wie uw uitvaart en de afhandeling van de erfenis mag regelen. Deze persoon heet een (uitvaart)executeur. Er is nog veel meer mogelijk om te regelen, maar dit hangt natuurlijk samen met uw wensen. Enkele andere voorbeelden zijn: het nalaten van een bepaald goed of een bedrag aan een persoon of misschien wel een goed doel (dit noemen we een legaat), het bepalen wie uw huisdier krijgt en of deze persoon ook een vergoeding krijgt voor de verzorging van uw huisdier, maar ook het bepalen dat de erfenis van uw erfgenaam privévermogen wordt en dus niet met de partner hoeft te worden afgerekend bij echtscheiding.
Er zijn een hele hoop redenen om even langs de notaris te gaan om te beoordelen of een testament of levenstestament voor u handig is. Bij eKo notaris, waar ik werkzaam ben als jurist, kunt u vrijblijvend een gesprek op kantoor inplannen om het over uw situatie en uw wensen te hebben. Natuurlijk mag u ook eerst even opbellen. Wij staan voor u klaar en kiezen voor langdurige en duurzame relaties.
We willen meer zijn dan “gewoon” een notaris.
mw. mr. J.I. (Jada) Crum
eKo notaris info@ekonotaris.nl
Burgemeester de Bruïnelaan 5 078-612 13 55
3331 AB Zwijndrecht